Zabytkowa Kopalnia Ignacy w Rybniku

Instytucja działa w oparciu o ustawę o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, statut nadany uchwałą Rady Miasta Rybnika oraz umowę w sprawie prowadzenia jako wspólnej instytucji kultury pod nazwą „Zabytkowa Kopalnia Ignacy” pomiędzy Miastem Rybnik a Województwem Śląskim z 7 marca 2024 r.

Zabytkowa Kopalnia Ignacy to centrum kultury, którego siedziba znajduje się w wyjątkowym miejscu. Instytucja zarządza zabytkowym zespołem budynków dawnej kopalni węgla kamiennego „Ignacy” (wcześniej „Hoym”) w Rybniku, w dzielnicy Niewiadom. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytków pod nr A/165/05 na podstawie decyzji Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nr K-RD-KL/4160/8760/293/05 z 30 grudnia 2005 r.

W roku 2015 budynki kompleksu znalazły się w strukturze Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku. W latach 2016-2021 wraz z pobliskim domem kultury tworzyły Industrialne Centrum Kultury. W roku 2021 w związku z kończącym się procesem rewitalizacji Industrialne Centrum Kultury zostało przemianowane na Zabytkową Kopalnię Ignacy. Wydzielono także z jego struktury budynek domu kultury, na bazie którego stworzono odrębną jednostkę organizacyjną. Zmiana została wprowadzona z dniem 15 kwietnia 2021 roku uchwałą nr 603/XXXVI/2021 Rady Miasta Rybnika z dnia 8 kwietnia 2021 r. w sprawie zmiany nazwy Industrialnego Centrum Kultury w Rybniku-Niewiadomiu i nadania statutu Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku.

W grudniu 2023 roku uchwałą nr 1265/LXXII/2023 Rady Miasta Rybnika z dnia 21 grudnia 2023 r. nadano instytucji nowy Statut. Został on uzgodniony uchwała nr VI/66/11/2024 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 19 lutego 2024 r. w sprawie uzgodnienia statutu Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku jako wspólnej instytucji kultury.

Stosowna umowa pomiędzy Miastem Rybnik a Województwem Śląskim w sprawie prowadzenia jako wspólnej instytucji kultury Zabytkowej Kopalni Ignacy została podpisana 7 marca 2024 r.

Do roku 2015 za zarządzanie Zabytkową Kopalnią Ignacy był odpowiedzialny dr Bogdan Kloch, dyrektor Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku. W latach 2016-2021 kopalnia w ramach Industrialnego Centrum Kultury zarządzana była przez dyrektor Kamilę Paradowską. Od 2021 roku instytucją kieruje dyrektor Marek Gołosz.

Zabytkowej Kopalni Ignacy organizuje działalność kulturalną w ramach zadań wyznaczonych przez organizatora. Należą do nich:

1. edukacja kulturalna i naukowa oraz wychowanie przez sztukę;
2. rozpoznawanie, rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb kulturalnych;
3. organizowanie wystaw, konkursów, koncertów, imprez plenerowych, przeglądów, festiwali oraz innych cyklicznych imprez artystycznych, ze szczególnym uwzględnieniem lokalnego i regionalnego dziedzictwa kulturowego i kultury przemysłowej;
4. prowadzenie działalności informacyjnej i wydawniczej w dziedzinie kultury, sztuki i ochrony dziedzictwa kulturowego;
5. konserwacja i ochrona zabytkowej substancji dawnej Kopalni Ignacy oraz gromadzenie eksponatów;
6. podejmowanie działań związanych z zachowaniem i rewitalizacją obiektów oraz obszarów poprzemysłowych;
7. nabywanie dóbr kultury (zabytków i materiałów dokumentacyjnych), a także pozyskiwania zbiorów drogą badań terenowych;
8. zapewnienie właściwych warunków zwiedzania i korzystania z zabytków i zbiorów, do których tytuł posiada Kopalnia;
9. prowadzenie badań i dokumentowanie dziedzictwa przemysłowego na potrzeby turystyki kulturowej;
10. prowadzenie zajęć rekreacyjno-ruchowych;
11. udzielanie informacji w zakresie atrakcji turystycznych, kulturalnych, społecznych, organizowanych wydarzeń.

Celem strategicznym instytucji jest wzmocnienie oferty turystycznej Rybnika poprzez przekształcenie Zabytkowej Kopalni Ignacy w markowy produkt turystyki kultury industrialnej w Polsce. Unikalną cechą sprzedaży jest w naszym przypadku interaktywna ekspozycja „Wiek Pary”, poświęcona silnikowi parowemu i pierwszej rewolucji przemysłowej. Wystawa o charakterze narracyjno-multimedialnym  łączy edukację kulturową i naukową. Jej najważniejszym elementem jest maszyna wyciągowa o napędzie parowym, uruchamiana podczas specjalnych pokazów. Ekspozycja z powodzeniem wpisuje się w założenie architektoniczne samodzielnego zakładu górniczego z przełomu XIX i XX w. Zabytek, nawiązujący do historii jednej z najstarszych kopalń węgla kamiennego w Polsce, ze względu na unikatowe, zachowane w dobrym stanie (w ruchu) wyposażenie, usytuowane w oryginalnych wnętrzach, stanowi kompleks przemysłowy o wartościach na skalę międzynarodową. Rewitalizacja tego miejsca została przeprowadzano w poszanowaniu pierwotnej funkcji, co nie jest powszechne w przypadku  renowacji obiektów poprzemysłowych.

Naszą wizją jest tworzenie miejsca mądrej rozrywki i rekreacji w zadbanym zabytku ery przemysłowej. Chcemy być miejscem, pozwalającym zrozumieć genezę współczesnego świata w aspekcie wynalazku, który pozwolił naszej cywilizacji przełamać uzależnienie od sił przyrody. Nasza wizja stara się odpowiadać na trzy kluczowe pytania. Co chcemy reprezentować? – Wzorcowo zrewitalizowany i zaadaptowany na potrzeby kultury i turystyki zadbany zabytek techniki. Po co istniejemy? – Aby umożliwić rodzinom pożyteczne spędzenie czasu wolnego w obliczu coraz szybszego trybu życia, a nauczycielom – dać gwarancję realizacji części programu nauczania podczas wycieczki szkolnej. Do czego aspirujemy? – Do tego, aby każdy po wizycie miał poczucie dobrze spędzonego czasu oraz wracał do domu zainspirowany ideą maszyny parowej jako wynalazku, który zmienił życie naszych przodków i pośrednio nas samych. Realizując naszą wizję staramy się przejść od instytucji, która udostępnia zabytkową architekturę i zbiory, do instytucji, w której zabytek techniki wywoła skłaniające do refleksji emocje; od instytucji koncentrującej się jedynie na technicznych aspektach ekspozycji do instytucji kierującej uwagę odbiorców na człowieka, którego życie odmieniła maszyna parowa; od instytucji upowszechniającej jedynie dobra kultury do instytucji udostępniającej zasoby służące rekreacji.

Zabytkowa Kopalnia Ignacy realizuje je przy pomocy działu upowszechniania dziedzictwa przemysłowego i marketingu odpowiedzialnego za udostępnianie Kopalni na potrzeby działalności kulturalnej, turystyki industrialnej, edukacji i komunikacji naukowej oraz rekreacji. Za obsługę administracyjno-techniczną oraz utrzymanie czystości i porządku odpowiada dział administracyjny.

Kopalnią zarządza, reprezentuje ją na zewnątrz i odpowiada za całokształt jej działalności Dyrektor, powoływany i odwoływany przez Prezydenta Miasta Rybnika.